BAHASA ISTANA
DAN BAHASA RAKYAT KEPADA RAJA Untuk calon SPM 2021-2022
Almarhum -Allahyarham
Ampun -maaf
Anjung- ruang istana
Anugerah- hadiah
Ayap- makan, digunakan oleh orang kebanyakan kepada
Raja
Ayapan hidangan,- digunakan oleh orang kebanyakan
kepada Raja
Balai- tempat menghadap atau bicara
Beradu- tidur
Berair- basuh tangan sebelum menjamah makanan
Beranggar- tempat duduk sementara
Berangkat- pergi
Berasa -sakit (digunakan khas kepada putera-puteri
yang kecil)
Berasa ulu- sakit kepala
Bercemar duli- merendahkan diri
Berdaulat- mempunyai kuasa pemerintah
Beristirahat- berehat
Berputera -bersalin atau beranak
Bersiram- mandi
Bertakhta- bersemayam di atas
Bertelut -merendahkan diri dengan melutut
Bertitah -bercakap atau berkata
Beta -saya, dipakai oleh Paduka Seri Sultan, Raja
Muda, Raja Di Hilir dan isteri gahara baginda masing-masing dalm tulisan atau
pertuturan kepada rakyat
Bingkisan- surat
Cerap -ketahui, digunakan oleh orang kebanyakan
kepada Raja
Dato'- panggilan kehormatan dipakai kepada Orang
Besar de-Lapan, dan orang-orang yang telah dikurniakan Darjah Kebesaran yang
membawa gelaran itu
Dengan- tuah menerima sesuatu titah dengan niat
akan menunaikannya
Dian- lilin
Didik -anak, kaedah Orang Besar-Besar dan orang
kebanyakan membahasakan anak-anak buah yang muda kepada Raja
Diputerakan -dilahirkan
Disemadi- dikebumi
Duli Tuanku- debu, habuk di bawah tapak kaki Raja,
sesuatu perkara yang hendak disampaikan kepada Paduka Seri Sultan, Raja Muda,
Raja Di Hilir dan isteri gahara baginda
Engku- panggilan kepada Raja-Raja daripada Negeri
Perak
Gada-gada- panji panji kecil yang diikatkan
banyak-banyak pada tali dan digantung bersenggayut pada hari keramaian istiadat
diraja
Gahara -sama setaraf atau keturunan Raja yang
sebenar
Gering -sakit
Geta- bangku dewan atau bangku tempat duduk Raja
Gundik- isteri-isteri kedua Raja-Raja
Hamba- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
Hemat- pendapat
Hidangan- sajian
Hilang -meninggal dunia (digunakan khas untuk
Raja-Raja kecil)
Ibni- bin
Istana -rumah kediaman
Istiadat- upacara
Jaga- bangun (dari tidur)
Jata -lambang
Jemala- batu kepala
Jenazah- mayat
Junjung kasih- terima kasih, digunakan oleh orang
kebanyakan kepada Raja
Junjung titah -menurut perintah Raja
Kami- saya, dipakai dalam pertuturan dan tulisan
Paduka Seri Sultan kepada Raja-Raja, Orang Besar-Besar dan rakyat
Kaus -kerusi
Ke bawah- kepada
Kecerapan- keterangan
Kesyukuran- terima kasih
Kita -semua para hadirin, dipakai oleh Raja-Raja
dan Orang Besar-Besar dalam pertuturan atau tulisan kepada orang-orang yang
rendah mertabatnya daripada mereka
Ku -ya, digunakan oleh orang kebanyakan kepada Raja
Kurang cerap- kurang periksa atau tidak tahu
Kurnia- beri atau hadiah
Majlis persantapan- majlis jamuan
Makam- kubur
Maktub -tulis
Mangkat- meninggal dunia
Mangku -memegang jawatan yang kosong sementara
Masuk Jawi- berkhatan atau bersunat
Memanda -perbahasaan dalam pertuturan dipakai oleh
Raja-Raja merujuk kepada Orang Besar Negeri
Memohon ampuni limpah perkenan- meminta izin
Memurnikan- menyempurnakan
Mengampuni- bersetuju atau meluluskan
Menghadap- berjumpa atau berkunjung
Menginap- bermalam
Menyembahkan kesyukuran- mengucapkan terima kasih
(khususnya kepada Raja Pemerintah)
Merafak- menyampai
Mika- engkau, dipakai dalam pertuturan antara yang
berpendidikan tinggi mahupun berpangkat tinggi sahaja
Mohon-/Pohon minta
Mohon patik- meminta menolak sesuatu titah perintah
atau persembahan
Murka- marah
Pacal- kaedah membahasakan diri di hadapan Raja
Pacal pondok -kaedah membahasakan isteri di hadapan
Raja
Paduka- kalimah ini digunakan kepada Raja
membahasakan yang sama sedarah dengannya
Pahar- talam emas atau perak khas untuk kegunaan
Raja
Panca Persada -rumah panggung yang dibuat tempat
permandian diraja
Panji -bendera
Patik- saya, perbahasaan dipakai dalam pertuturan
atau tulisan oleh Orang Besar-Besar dan orang kebanyakan kepada Raja-Raja
Patik mohon- meminta izin meninggalkan majlis
Payung -anak Raja
Penanggahan- kawasan dapur istana
Perbaraan- perasapan
Perkenan- bersetuju
Persada- pentas tinggi
Persalinan- pakaian
Persembahan -penyampaian atau barang yang dihadiah
Puri- bilik tidur
Putera- anak laki-laki
Puteri- anak perempuan
Rimbit -mengandung atau hamil
Santap -makan
Santap -air minum
Seberhana -sepasang
Semayam- duduk
Sembah -mengangkat kedua-dua tangan ke dahi dengan
merapatkan kesemua jari itu ke dahi sebagai tanda hormat
Senda -saya, dipakai dalam percakapan sahaja oleh
Raja-Raja yang sama setaraf atau Raja-Raja pangkat muda kepada pangkat tua
Seperanak nasi- setengah jam
Sepiak pinang- sebentar lagi
Sila- jemput
Sungai besar- buang air besar
Sungai kecil- buang air kecil
Tapakan -tempat duduk tinggi di pertengahan
balairong seri yang dikhaskan untuk Orang Besar-Besar dan orang kenamaan
Teman- pengiring orang yang berpangkat dan bermakna
saya yang dipakai dalam pertuturan di antara Raja-Raja berpangkat tua kepada
yang berpangkat muda
Tengku -perbahasaan dipakai kepada Orang Besar
Ampat pada zaman dahulu
Tetampan- kain kuning tanda pangkat pelayan Raja
dan diletakkan di atas bahu
Toh- dibahasakan sebagai 'Toh' dan bukan 'Tok'
kepada Orang Besar Perak and Toh-Toh Muda
Toh Puan- perbahasaan panggilan kepada isteri
pertama Orang Besar Negeri
Tuanku- tuan aku, bahasa panggilan di dalm
pertuturan atau tulisan dipakai oleh Raja-Raja, Orang Besar-Besar, orang
kebanyakan sekalian kepada Paduka Seri Sultan, Raja Muda, Raja Di Hilir serta
isteri gahara baginda
Tunggul- sejenis bendera istiadat
Ubun-ubun/ batu kepala
Ubur-ubur/ payung diraja
Ulu -kepala
Uzur- sakit, digunakan oleh orang kebanyakan kepada
Raja
Wali kain- tanda pangkat pelayan istana yang
ditaruh di bahu
Warkah -surat, digunakan oleh orang kebanyakan
kepada Raja
Watikah- surat rasmi (daripada Raja-Raja yang
memerintah)
